I.Sultan Selim ( Yavuz ) zamanında 1516 Mercidabık savaşı ile Osmanlı topraklarına katılan Payas zengin zeytin bahçelerine sahipti. Anlatılanlara göre Yavuz Sultan Selim'in oğlu Kanuni Sultan Süleyman'ın ünlü Kaptan-ı Deryası ve Sadrazamı Sokullu Mehmet Paşa, 1574 yılında Baş Mimar Sinan (Mimar Sinan) ve Hassa mimarlar teşkilatına burada külliye yaptırmak istemiştir. Buradaki 15 dönümlük zeytin bahçesindeki zeytin ağaçları kestirilmiş bugün caminin önündeki avluda yer alan çeşmenin hemen yakınındaki zeytinlerden bir tanesi de anı olarak bırakılmıştır.
Bırakılan bu zeytin ağacı tek ana gövde ile başlamakta ve yaklaşık 1.5 m yukarıda 3 gövdeye ayrılmaktadır.
1350 yaşında olduğu bilinen Külliye Zeytini, yılda 300 kilo kadar ürün vermektedir.
Zeytin Ağacının Detayları
Yaşı : 1350
Yerel adı : Zeytin
Latince adı : oleae europaea L.
Taç genişliği : 8 m.
Gövde çevresi : 3.1 m
Gövde çapı : 1 m
Taban çevresi : 5.4 m
Taban çapı : 1.72 m
KAYNAK: Pro.Dr. Atabay DÜZENLİ Çukurova Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Botanik ABD Bşk.- Anıları ile Doğu Akdeniz Bölgesinin Yaşlı ve Anıt Ağaçları Adana 2010
